Capítulo 9. Masila, exemplo de comunidade rural en El Triunfo.

Como seguramente saberedes as mais fieis seareiras deste blogue, no programa PCR de ESF tamén se inclúe unha semana de estancia en comunidades.

As comunidades rurais de Honduras son unha proporción importante do país, polo que é ben acaído que coñezamos de primeira man como se vive o día a día. Concretamente, da poboación total do país (9,1 millóns de habitantes, segundo os datos do censo do 2016), o 54% atópase disperso en comunidades rurais. No departamento de Choluteca, ao que pertence El Triunfo, a poboación rural é do 62,6%, e se nos centramos no municipio de El Triunfo, os datos ascenden ao 76,4% de poboación rural.

Nas comunidades rurais practícanse a agricultura e gandaría tradicionais, os medios de transporte e comunicación son escasos, e xeralmente carécese de servizos como auga potable, sumidoiros, pavimentación, alumeado público, entre outros. Así mesmo, atópanse diferenzas de escolarización entre as áreas rurais e urbanas, atópase nos obxectivos do plan estratéxico hondureño 2014 – 2018 a mellora deste aspecto, xa que na actualidade a escolaridade promedio é de 8,9 anos nas zonas urbanas, e de unicamente 6 anos nas rurais.

No tocante ao tema da auga, que é o motivo do proxecto de ESF, o Goberno de Honduras conta, desde fai mais de 40 anos, co apoio de numerosas ONGs que desenvolven actividades para dotar de servizos de auga potable e saneamento á poboación hondureña, acadándose coberturas do 82% (abastecemento) e do 72% (saneamento) segundo datos do Banco mundial (2015). Con isto, aproximadamente un millón de persoas vive sen acceso a servizos dignos de auga potable, e uns 2,2 millóns sen acceso a saneamento mellorado. E esta situación agrávase nas zonas rurais, onde segundo o SANAA (Servicio Autónomo Nacional de Acueductos y Alcantarillados), o 28% dos sistemas de auga non son suficientes na estación seca. Nestas zonas, ademais, só son potables arredor do 10% das augas superficiais.

Pois xa postas en situación, e tendo en conta que nas comunidades rurais a xente aínda é mais riquiña que nos núcleos urbanos, se cabe (pois o carácter da xente hondureña é ben amigable e acolledor), a Masila nos fomos Adri mais eu, con moitas ganas de vivir a experiencia. E con moitas ganas de coñecer esa comunidade que viamos todos os días desde o pobo, e desde a estrada panamericana nas nosas viaxes a Choluteca. Pois Masila é a comunidade do Triunfo que está situada no alto de un cerro. Unha situación privilexiada respecto a vistas da natureza e clima mais fresco.

Ao fondo, cerro de Masila visto desde El Triunfo.

Como dixemos, Masila está situada nun cerro, polo que a chegada é a pé. Raramente algún veciño vai en moto ou mototaxi, porque o camiño é moi difícil. Ademais da pendente de subida, tamén é complicado porque a ponte sobre o río rompeu hai un par de meses e aínda están pendentes do arranxo.

As mulleres da Xunta de Augas foron quen nos recolleron e acompañaron ata a súa comunidade, e desde o primeiro día estivemos tan coidados como se das nosas nais se tratara.

Viaxe de ida a Masila.

Sí, as mulleres da Xunta de Augas porque neste caso 6 das 7 persoas que compoñen a xunta son mulleres. Tal e como vimos durante a semana, é unha xunta de funcionamento exemplar, con iniciativa e moitas ganas de aprender. Con elas acordamos un día no que xuntarmos toda a comunidade (composta por unhas 75 familias) e facer unha posta en común do avance do seu sistema de abastecemento que está en proxecto. Incluso despois dunha grande choiva tropical, a comunidade achegouse á xuntanza e volcouse en coñecer o estado do sistema que esperan con tantas ansias, e durante un bo anaco estivemos a recoller propostas de mellora e adaptación.

Ao remate desta reunión, e aproveitando que a municipalidade do Triunfo nos prestara un proxector, gozamos dunha entretida velada con sesión de cinema.  

 Visita a un pozo con lavadeiros de roupa, coas compoñentes da Xunta de Augas de Masila.

Reunión sobre o estado do proxecto de abastecemento de augas en Masila e velada de cinema no local social da comunidade.

Tamén dentro das nosas tarefas PCR aproveitamos a estancia en Masila para achegarnos á escola: hai desde preescolar até os 12 anos, repartidos en 3 aulas. A rapazada que nun principio nos ollaba como estraños blanquitos, pronto se mostraron moi interesados no que tiñamos que contarlles sobre a súa auga. As dinámicas de sensibilización e coñecemento do uso adecuado da auga estiveron acompañadas de cancións e xogos. Facer educación ambiental con alumnado tan receptivo é ben agradecido. Son a xeración do futuro e oxalá tomen conciencia desde a infancia, pois certo é que queda camiño por percorrer coidando un recurso que nos da a vida. 

Sesións de educación ambiental sobre o recurso auga na escola de Masila.

Masila tamén é especial pola súa iniciativa de radio comunitaria chamada Radio Cholula, que co seu slogan “Creando conciencia social” espallan polas ondas diferentes programas, creando debates, recibindo chamadas de opinión e por suposto, dedicando as mellores músicas aos seus oíntes.  Tivemos a sorte de participar en directo en dúas ocasións, dando a coñecer a actividade que ESF está a desenvolver alí.

Os PCRs de auga “no aire” en Radio Cholula.

Ademais destas actividades, a vida cotiá en Masila foi moi agradable, hai unha boa porcentaxe de xuventude, que nos acolleu como a dous mais da comunidade, e cos que tivemos a sorte de coñecer os arredores e facer roteiros pola exuberante natureza que rodea a comunidade, que está localizada no seu punto mais elevado cunha cruz branca desde a que se pode ver a paisaxe ata Nicaragua.

Nas casas non hai auga corrente, aprendemos como é bañarse nos pozos con roupa, tal e como fan alí cada mañá, ademais de aproveitar esa viaxe da ducha para lavar a roupa e volver cargados con baldes de auga para o día. De isto encárganse principalmente as mulleres e cativas, se ben tamén moitos cativos axudan coa traída da auga. Este é un dos motivos que ocupa o tempo de mañá na infancia, e cando as distancias non son moi curtas, compaxinar os quefaceres domésticos coa escolarización vese impedido. Ademais da inseguridade da calidade da auga que están a tomar, pois cada ano enferman por parásitos e diarreas unha grande parte dos cativos. Un motivo mais para solicitar un sistema de auga potable na comunidade.

Mañá en Masila: baño, lavar a roupa e carretar auga.

  

 PPPPaseos e roteiros coa xuventude de Masila.

E para quedarnos con un bo sabor de boca ao final deste artigo, compartimos algunha das comidas que probamos durante a semana, e que tamén tivemos a sorte de aprender a cociñar. Tan rica a cociña hondureña! Especialmente nestas comunidades rurais, xa que como ben sabemos as galegas, a comida da horta e animais da casa é a mellor!!

Chanchitos e galiñas indias.

Cada mañá lévase o millo a moer para facer as tortillas, que son o pan de cada día. Acompañan a todos os pratos, coma esa sopa de galiña india (con banano e yuca!).

Aprendendo a facer tamalitos pisques: hai que preparar, por unha banda, as follas de chácara ou de guarumo, por outra, a masa de millo con especias, e en terceiro lugar, o recheo de frijoles. Na seguinte ligazón explícase como facelos: www.tamales-pisques.recetascomidas.com  Compensa o laboriosos que son co ricos que saben!

Como xa se pode presentir, foi unha das mellores semanas en Honduras. Adri e mais Vero non temos mais que agradecer estes días á comunidade de Masila pola súa acollida, a vida é un aprender continuo, GRAZAS!!